Eindpunt

Tekst & Beeld Jos Verdonk/josdays

 

Op 22 juli – ijs en weder dienende en klop het af maar af op ongelakt hout! – is het dan zover. De Noord/Zuidlijn (metro 52), gaat eindelijk rijden. Over de komst van dit nu al legendarische openbaarvervoermiddel werd tientallen jaren gesteggeld. De eigenlijke bouw begon in 2003 en de oplevering werd keer op keer uitgesteld.

De komst van de Noord/Zuidlijn heeft niet alleen praktische gevolgen, zoals soms wat vaker overstappen.  Het betekent na een dikke eeuw ook het definitieve einde van een drietal tramlijnen. Gelegenheid voor een laatste rit en een laatste groet. Vaarwel trammetje 9, trammetje 10 en trammetje 16. We gaan jullie missen!

TRAM 9 (1903-2018)

Vanaf 22-7: Tussen Diemen (Sniep) en Alexanderplein (Tropenmuseum) neemt de nieuwe tram 19 het over van tram 9. Op het Alexanderplein kunt u overstappen op tram 14, die voortaan naar Centraal Station rijdt.

Het traject van tram 9 is zoals Het Leven Zelf. Het start op het Centraal Station, de plek van aankomst, van het nieuwe begin.  Met de betaalde conceptie op de Wallen op twee steenworpen afstand.
Vanaf dit prille begin gaat het via Dam en Rembrandtplein en langs het Waterlooplein. Tram 9 passeert de jaren van zijn jeugd over het Mr. Visserplein met het ondergrondse speelpark TunFun (‘op last van de gemeente voor onbepaalde tijd GESLOTEN’) en langs Artis. Daarna is het tijd voor de romantiek van het Tropenmuseum en Oosterpark. Het traject over de lange Middenweg staat natuurlijk voor de rijping naar volwassenheid, dagelijkse sleur en middelbare leeftijd.
Vanaf dat moment wordt het alleen maar minder. De eerste pijntjes worden voelbaar. We passeren een Therapeutisch Collectief, denderen traag langs het rustgevende groen van de Oosterbegraafplaats en eindigen bijna voor de deur van het hoofdkwartier van Pantar te Diemen.
Naast het immense Pantarcomplex treffen we een desolate en troosteloze bouwput aan. Zwaar materieel rijdt af en aan, zand stuift op. Diemen Sniep: die naam alleen al! Sniep! klinkt als een laatste snik geplengd aan een naamloos graf.
Het is alsof je op het randje van de wereld bent beland (en er net niet van afvalt..). ‘It’s the end of the world as we know it..’ Eindpunt.

 

TRAM 10 (1900-2018)

Vanaf 22-7: Het oostelijk deel van de route wordt tot het Alexanderplein (Tropenmuseum) overgenomen door tram 7. Vanaf die plek rijden tram 7 en de gloednieuwe tram 19 richting Leidseplein. Wie dan nog wil doortrekken tot aan de Westergasfabriek moet straks overstappen op tram 5.

Het traject van de 10 voert van de moderne architectuur en het zicht op Het IJ van het Azartplein in Zeeburg naar de Westergasfabriek.
Dat gaat vooral via drie lange en historisch betekenisvolle Amsterdamse straten, respectievelijk de Czaar Peterstraat, de Sarphatistraat en – direct na het Leidseplein – de Marnixstraat.
De Sarphatistraat werd literatuurgeschiedenis dankzij de beroemde beginzin van Nescio’s novelle De uitvreter (1911): ‘Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter.’
Over de schoonheid van de Sarphatistraat valt te twisten. De ‘mooiste plek van Europa’ is wellicht ietwat overdreven, maar toch een stuk fraaier dan de Wibautstraat. De Sarphatistraat is een van die zeldzame straten waar je op een bepaalde stuk een grasstrook onder de rails kunt aanschouwen: altijd een vreugdevol moment. Voor de Hortus Botanicus (tram 9) heb je ook zo’n gedeelte. Onderweg valt trouwens pijnlijk op hoeveel bouwputten onze hoofdstad telt..
Tram 10 is al in in 1983 ook fraai bezongen door Harry Slinger van Drukwerk:

‘Over je schouders heen zie ik de zon verdwijnen
Ik denk eraan dat ik nog niet gegeten heb
Als ik wil kan ik lijn 10 nog halen
Maar ik wil niet, want ik heb je nog niet alles gezegd’

De op een na laatste halte van tram 10 is het Van Limburg Stirumplein, een van de meest ondergewaardeerde pleintjes van de stad met het allermooiste tramhuisje ter wereld. Als je eindbestemming het Westergasfabriekterrein is kun je het beste hier al uitstappen in plaats van op de eindehalte Westergasfabriek, hoe onlogisch dat ook klinkt. Maar dan mis je wel dat laatste lusje waarmee de 10 zich naar de Van Hallstraat krult. Eindpunt.

(Het terrein van de Westergasfabriek is al aanleiding genoeg om tram 10 nog een laatste keer te nemen. Een oase van groen, rust en ruimte in de woelige stad. Een ‘losloopterrein’ voor honden – zulke reguleringsfetisjisme bestaat alleen in Nederland! – en een heuse barbecuegedoogzone met 8 gouden barbecueregels.  En met een beetje mazzel loop je Eva, Matthijs of Jeroen nog tegen het lijf!)

TRAM 16 (1913-2018)

Vanaf 22-7: Tram 24 blijft vanaf de VU, Boelelaan, tot aan het Stadionplein hetzelfde traject als tram 16 rijden. Vanaf Stadionplein tot Ferdinand Bolstraat rijden geen trams meer. U kunt wel gebruik maken van de bussen van Connexxion en de nieuwe metro 52.

Het schrappen van tram 16 heeft niet alleen praktische consequenties, zoals wellicht vaker overstappen. Het is ook het einde van een tijdperk. De lijn zal met node gemist worden, al was het maar om het aantrekkelijke traject. De tram begint of eindigt – dat is een kwestie van perceptie – voor ‘de’ VU aan de Boelelaan, op de grens van Amstelveen. Voor niet-locals: ‘de’ VU is de universiteit en ‘het’ VU is het ziekenhuis.
Op het emplacement tegenover de Vrije Universiteit draait tram 16 een sierlijke lus. Wij stappen aan boord, op een van de laatste zonnige zaterdagmiddagen dat het nog kán!
Vanaf die plek toert de 16 door het drukke Oud-Zuid, dwars over de grachten richting de wat volksere De Pijp rondom de Albert Cuyp en uiteindelijk via Munt, Rokin en Dam naar het Centraal Station.
Het is heerlijk om een middag toerist in eigen stad uit te hangen. Het gaat sneller dan te voet en je ziet veel meer dan op de fiets, omdat je niet links en rechts en voor en achter op het voorbijrazende verkeer hoeft te letten. Zak een beetje onderuit, met de camera van je smart- dan wel dumb-phone in de aanslag. Het kan nog maar heel even! Eindpunt.